Bon rozprzestrzenił się we wszechświecie dzięki naturalnej energii współczucia, którą zapoczątkowały słowa wielkiego nauczyciela – Tonpy Szenraba. Jego intencją było, aby nauki i działające poprzez nie emanacje Buddów pojawiały się wszędzie tam, gdzie istnieją czujące istoty, wspierając je w praktyce. W ten sposób Tenpa Szenrab, zgodnie z kanonem nauk, został założycielem tradycji Bon. Wielki nauczyciel urodził się w Olmo Lung Ring ok 18 000 lat temu, natomiast nauki, których udzielił, noszą nazwę „Yungdrung Bon” lub „Odwieczny Bon”. Termin Yungdrung określa to co odwieczne i od zawsze istniejące.

Tonpa Szenrab poświęcił całe swoje życie dla dobra wszystkich czujących istot. Miał ośmiu synów i dwie córki, którzy zostali najważniejszymi spadkobiercami oraz kontynuatorami nauk Bon. W późniejszym okresie Tonpa Szenrab postanowił zostać mnichem. Ofiarował swe książęce rzeczy Oświeconym dziesięciu kierunków aby przynieść pożytek wszystkim czującym istotom, natomiast swoim majątkiem obdarował ludzi w potrzebie. Jako błogosławieństwo otrzymał od oświeconych sześć sakralnych szat oraz pięć obiektów mnisich, co dało początek monastycznej tradycji Bon.

Nauki Bon przemieściły się z „wewnętrznej bramy” królestwa Szang Szung – Olmo Lung Ring (nie jest to miejsce faktycznie istniejące, symbolizuje raczej konieczność praktyki w celu oczyszczenia negatywności i osiągnięcia oświecenia, „Ol” symbolizuje to co nienarodzone, „mo”- nieokreślone, „lung” – odnosi się do proroczych słów Tonpy Szenraba oraz „ring” symbolizujący odwieczne współczucie), do Tazig w obszarze „środkowej bramy” Szang Szung i dalej w kierunku zewnętrznej bramy przenoszącej do Cennej Śnieżnej Góry znanej jako góra Kailaś.

Góra ta kiedyś należała do królestwa Szang Szung. Przed swoim odejściem Tonpa Shenrab modlił się aby nauki bon stały się dostępne w 37 miejscach Tybetu. Życzenie to wypełniło się po jego śmierci. Wielki Szenrab odszedł do nirwany w wieku 82 lat liczonych czasem Olmo Lung Ring, co w przełożeniu na miarę ludzką wynosi 8200 lat.

Nauki bon są podzielone zgodnie z cyklami nauczania podanymi przez Wielkiego Szenraba. Wpierw nauczyciel udzielił wyjaśnień dotyczących dziewięciu ścieżek bon, następnie nauczał o Czterech Bramach Bon oraz o Piątej Bramie zwanej Skarbnicą Bon.

Na koniec udzielił zewnętrznych, wewnętrznych oraz tajemnych pouczeń. Najbardziej jednak znana jest klasyfikacja stopniowa czyli dziewięć ścieżek Bon. Dodatkowo dzieli się je na cztery ścieżki przyczyny i pięć ścieżek rezultatu (owocu). Te dziewięć ścieżek zawiera w sobie wszystkie poziomy nauczania: od najniższego do najwyższego poglądu.

Od Tonpy Szenraba wywodzi się wiele obrzędów, rytuałów i tańców religijnych, które szybko rozprzestrzeniły się w Tybecie. Żadna inna forma buddyzmu poza Tybetem nie posiada tak bogatej tradycji.

Istotną częścią praktyk bon są rytuały takie jak:

  • ceremonie uzdrawiania,
  • długiego życia,
  • pomyślności i harmonizowania środowiska,
  • rytuały pośmiertne uwalniające zmarłego od cierpienia,
  • konsekracje i przekazy mocy.

Co więcej, wśród nich znajdują się dwa wyższe poziomy nauk, Tantra (Sang Ngag) i Wielka Doskonałość (Dzogczen).

Praktyka Tantry zawiera fazy wizualizacji; etap gromadzenia (budowania) i etap spełniający (doskonałości), dodatkowo zajmuje się praktyką z kanałami (tsa), praną (lung), i fizyczną jogą (trulkhor).

Najbardziej sekretną praktyką bon jest Dzogczen. Zawiera ona nauki o naturze umysłu i bezkresnej pełni, która może być poznana jedynie poprzez bezpośrednie doświadczenie. Esencją praktyki Dzogczen jest pozakonceptualny i autentyczny wgląd w otwartą świadomość.

Tysiąc osiemset lat po Tonpa Szenrabie, jego emanacja mowy – Mucho Demdung, sklasyfikował nauki Bon według czterech kategorii:

  • Pierwsza kategoria: to Sutra, w skład której wchodzą modlitwy, mantry, nauki, wskazania dyscypliny zakonnej oraz biografia Tonpa Szenraba (MDO).
  • Druga kategoria: Prajnaparamita lub „Bum” zawiera w sobie szczegółowe przedstawienia doskonałości pierwotnej mądrości.
  • Trzecia kategoria: do której zostały zaklasyfikowane praktyki Tantry,
  • Czwarta kategoria, w której znajdują się nauki o medytacji Dzogczen.

Mucho Demdung miał wielu uczniów. Spośród nich najbardziej znanych jest sześciu wielkich uczonych, którzy przetłumaczyli nauki Bon na własne języki i rozpropagowali je w swoich krajach takich jak Tagzik, Indie, Chiny, Trom.

W dziesiątym wieku  wiele nauk bon zostało przetłumaczonych z języka Szang Szung na język tybetański przez czwartego wielkiego uczonego. To tłumaczenie rozprzestrzeniło się w Tybecie gdzie jest wykorzystywane w praktyce do dnia dzisiejszego.

Bibliografia:
Opening the Door of Bon – Geshe Nyima Dakpa Rinpoche
Unbounded Wholeness – Ann Carolyn Klein; Geshe Tenzin Wangyal Rinpoche
Gyalshen Instytute webside